Słuchanie muzyki to podstawowa forma aktywności muzycznej, bez której edukacja muzyczna nie może zaistnieć. Podczas słuchania muzyki dziecko może zarówno skupić swoją uwagę na substancji muzycznej, starać się śledzić przebieg dzieła muzycznego, jak i poddać się jego nastrojowi i tworzyć świat wyobrażony, przywołany przez utwór muzyczny.
Bardzo często biernemu słuchaniu muzyki przeciwstawiamy słuchanie aktywne. Bierne słuchanie nie jest wyrażane w ruchu, zabawie, grze na instrumentach, ale może być przepełnione emocjami i grą wyobraźni. Nie wydaje się być mniej wartościowe, niż to wyrażone aktywnością. Wymaga jednak uwagi, koncentracji, odpowiedniego nastawienia, nastroju.
W metodzie aktywnego słuchania muzyki (metoda Batii – Strauss) pierwsza faza pracy nad utworem muzycznym, to fabularyzacja, czyli tworzenie opowieści, która ma pomóc w percepcji dzieła muzycznego. Opowieść tworzona jest na potrzeby słuchacza, ma ukierunkować jego wyobraźnię. Jednakże warto podkreślić, że większość utworów muzyki poważnej, to utwory nie posiadające treści, fabuły – co nie oznacza, że nie mogą wywołać emocji i skojarzeń pozamuzycznych u odbiorcy.
Warto zwrócić uwagę, że potrzeba snucia muzycznej opowieści może być u dzieci silna i wówczas rozwiązaniem jest sięgnięcie do ciekawych propozycji muzyki programowej. Przykładem takiego utworu muzycznego jest bajka symfoniczna „Piotruś i Wilk” op. 67 Sergiusza Prokofiewa, która powstała w 1936 r. na zamówienie Centralnego Domu Dziecka. Muzycznej opowieści zaczerpniętej ze starej bajki ludowej, towarzyszy narracja, która nie pozwoli słuchaczowi na zgubienie wątku. W tej muzycznej historii każdą postać symbolizuje inny instrument: Piotrusia – kwintet smyczkowy; ptaszka – flet; kaczuszkę – obój; kota – klarnet; wilka – rogi; myśliwych talerze i bęben. Sergiusz Prokofiew postawił sobie edukacyjny cel, by w utworze wykazać możliwości wykonawcze powyższego instrumentarium. Motywy świergotu ptaka, skradanie kota, czy spokojna przechadzka Piotrusia, stają się łatwo rozpoznawalne dla dzieci.
Ruch jest naturalną reakcją na dzieła muzyczne. Najczęściej wykonujemy mikroruchy, którymi jedynie zaznaczamy usłyszany puls. Orientujemy się nagle, że pod wpływem dzieła muzycznego nasza stopa rytmicznie uderza o podłogę, nasz palec stuka o blat stołu, ciało delikatnie zaczyna się kołysać. To wszystko często dzieje się nieświadomie. Dzieci podczas słuchania muzyki chętnie wstają i zaczynają tańczyć, a tak naprawdę improwizować ruchem. Ta spontaniczna reakcja powinna być wykorzystana, albowiem ciało w ruchu czyta muzykę, wchodzi w nią, pozwalamy sobie na doświadczenia ruchowe, przestrzenne, emocjonalne. Zaplanowana aktywność ruchowa może natomiast zwrócić uwagę słuchaczy na wybrany element utworu taki jak: budowa, metrum, przebieg rytmiczny, zmiany dynamiczne.
Podobnie gra na instrumentach włączona do interpretacji dzieła muzycznego, stanie się wyrazem twórczej aktywności dzieci. Słuchanie z biernego może przechodzić w czynne i odwrotnie.
Aktywne słuchanie muzyki przygotowuje odbiorcę do słuchania biernego, uważnego, którego wartość jest istotna z punktu widzenia wychowania estetycznego. Nauka słuchania muzyki wzbogaca życie wewnętrzne, uczy obcowania z dziełem muzycznym i kształci pokolenia przyszłych bywalców sal koncertowych.
Bibliografia:
- Sacher W.A. „Pedagogika Muzyki” Oficyna wydawnicza „Impuls” Kraków 2012 r.
- „Piotruś i Wilk. Muzyczna bajka dla dzieci, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii im. Witolda Lutosławskiego we Wrocławiu, Wydawnictwo „DUX” 2003 r.