Przedszkole to miejsce gdzie dzieci bawią się i jednocześnie uczą. Nabywają nowe umiejętności, kompetencje, często w takcie swojej działalności podejmują samodzielne decyzje. Wszystko to odpowiednio stymulowane, ma wpływ na rozwój poczucia wartości, skuteczności w działaniach oraz motywację.
Samodzielność u dziecka jest ważna i nigdy nie jest za wcześnie aby ja wspierać. Często próby wykonywane na początku kończą się niepowodzeniem, pojawia się wtedy u dziecka rozdrażnienie, złość, odczuwanie irytacji.
Dorosły, rodzic zaczyna się zastanawiać, czy aby nie jest za wcześnie na opanowanie danego zachowania lub umiejętności . Wiadomo, że opanowanie różnych czynności przychodzi, w różnych okresach rozwojowych u dzieci i stanowi indywidualny czynnik (u każdego dziecka inaczej), ale wszelkie próby działania które występują zapewne pojawiają się z potrzeby samego dziecka a to wskazuje że dorosły nie powinien interweniować.
Rodzic zawsze powinien pamiętać, że aby dziecko opanowało pewne czynności musi mieć wsparcie, pomoc przy pierwszych próbach samodzielności i szansę na przećwiczenie kolejny raz. Samodzielność to wybór przed jakim stają dorośli, nie tylko dzieci.
Samodzielność często kojarzy się rodzicowi z wykonaniem przez dziecko czynności od początku do końca samodzielnie, jednak do końca nie o to tu chodzi. Dla dziecka samodzielność to możliwość podejmowania wielu prób przy wykonywaniu zadania, ale też i to ważne, możliwość poproszenia o pomoc lub wsparcie w tych momentach gdy jest trudno. Samodzielność to forma zachowania, gdyż przedszkolak uczy się poproszenia o wsparcie ale też jego odpowiedniego przyjmowania.
Dlaczego często chcemy wyręczać dziecko?, bo najczęściej wydaje nam się że tak trzeba. Zazwyczaj pomoc dorosłych jest nacechowana dobrymi intencjami w stylu: ,,On jest malutki”, ,,Jeszcze się napracuje”, ,,Trzeba pomóc bo sobie coś zrobi” itp. Takie postawy nie wspierają samodzielności, a istnieje ryzyko że w przyszłości postawa rodzica nadmiernie chroniącego lub zbyt opiekuńczego doprowadzi do tego, że jego dziecko nigdy nie nauczy się podejmować samodzielnie decyzji czy rozwiązywać życiowych problemów.
Ważne jest aby uświadomić sobie czego od nas dorosłych wymaga samodzielność.
Pierwsze to czas. Mimo że czujemy tempo dzisiejszego życia, pośpiech jest przeszkodą do nabywania wytrwałości i cierpliwości potrzebnych do samodzielności. Nie spieszmy się pozwólmy dziecku podejmować decyzje w jego własnym tempie.
Samodzielność wymaga prób i błędów. Pozwólmy działać popełniać błędy, podejmować niezliczoną ilość prób aby wykonać zadanie, tak trzeba.
Rodzicu świadomie wspieraj swoje dziecko, zapewniaj mu poczucie bezpieczeństwa.
Nie porównuj go z innymi, że jeszcze tego nie potrafi akceptuj takim jakie jest.
Daj mu szansę, wspieraj wtedy gdy tylko nadarza się okazja do działania. Wspieraj inicjatywę, pozwól inicjować działania, niech twoje dziecko wie że ,,Ja mogę”.
Udzielaj pomocy ale nie wyręczaj. Zachęcaj do działania i próbowania.
Wyznacz etapy działania jeżeli widzisz, że czynność sprawia mu trudność, dziel ją na kilka łatwiejszych prób.
Motywuj i poświęcaj uwagę, zainteresuj się gdy widzisz, że dziecko podejmuje samodzielnie działanie powiedz mu że widzisz jego starania daj mu motywację do dalszych kroków i poczucie bezpieczeństwa ,,Moja mama, tata widzi , jak mi idzie wiem że w razie potrzeby mogę poprosić o pomoc.”
Rodzicu bądź cierpliwy pozwól działać swoim zachowaniem pokaż że cierpliwie i spokojnie poczekasz aż dziecko wykona zadanie. Wykorzystaj mowę ciała.
Dziecko będzie radziło sobie samodzielnie pod warunkiem że ma dobrze rozwiniętą motorykę ciała, koordynacje wzrokowo – ruchową - słuchową i przestrzenną.
Jeżeli zaobserwowane zostały jakieś nieprawidłowości lub coś budzi niepokój to warto porozmawiać z nauczycielem lub poradzić się specjalisty. Może on wskaże indywidualne ćwiczenia wspierające.
Dla każdego wieku rozwojowego dziecka są umowne czynności, które powinno dziecko samodzielnie wykonywać np.:
3 i 4 latek potrafi:
- rozsunąć zamek w kurtce,
- zdjąć i założyć luźną bluzę,
- odkręcić i zakręcić kran,
- zgłosić potrzeby fizjologiczne,
- włożyć skarpetki,
- samodzielnie jeść posiłek, nadziać jedzenie na widelec,
- włożyć kapcie,
- wydmuchać samodzielnie nos w chusteczkę.
5 i 6 latek potrafi:
- przewlec pasek przez szlufki,
- nałożyć pastę na szczoteczkę,
- samodzielnie umyć żeby,
- włożyć rękawiczki,
- zapiąć zamek w kurtce,
- wiązać sznurowadła,
- samodzielnie korzystać z toalety,
- samodzielnie się ubrać.
W życiu każdego człowieka potrzeba samodzielności jest jedną najważniejszą z potrzeb. Jest potencjałem, który należy wspierać, poświęcać mu czas, rozwijać.
Człowiek który potrafi postępować niezależnie doskonali się i rozwija swoje zdolności.
Wspierajmy dzieci by były zdolne, samodzielne, niezależne a w życiu dorosłym będą silnymi ludźmi.
Opracowała Elżbieta Banach
W oparciu o artykuł:
,,Chcę ! Mogę! i Potrafię!-
SAMODZIELNOŚĆ PRZEDSZKOLAKA.
KAMILA OLGA STEPIEŃ-REJSZEL
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU 9/2018 r.